Từ “đình chỉ viện trợ” đến “bán vũ khí”

Vào đầu tháng 3 năm nay, chính quyền Trump gây chấn động khi tạm ngưng toàn bộ viện trợ quân sự cho Ukraine, trong đó có các hệ thống quan trọng như tên lửa phòng không Patriot và pháo phản lực HIMARS. Quyết định này được cho là nhằm gây áp lực buộc Kiev tham gia đàm phán hòa bình với Moscow, sau cuộc gặp căng thẳng giữa ông Trump và Tổng thống Volodymyr Zelensky tại Nhà Trắng.

Tuy nhiên, sau khi Ukraine phát tín hiệu sẵn sàng chấp nhận lệnh ngừng bắn 30 ngày qua các cuộc đàm phán tại Ả Rập Saudi, Washington đã nhanh chóng dỡ bỏ lệnh đình chỉ trên.

Việc chuyển sang hình thức DCS lần này phản ánh cách tiếp cận "cây gậy và củ cà rốt" của ông Trump: sử dụng viện trợ quân sự như một công cụ để kiểm soát lập trường của Ukraine trong các cuộc đàm phán với Nga.

Khác với hình thức “Bán quân sự đối ngoại” (Foreign Military Sales - FMS) vốn yêu cầu phê duyệt từ Quốc hội và thường công khai, DCS cho phép các công ty quốc phòng Mỹ trực tiếp ký hợp đồng với chính phủ nước ngoài dưới sự giám sát của Bộ Ngoại giao, và thường được giữ kín.

Theo giới phân tích, điều này mang lại cho Washington sự linh hoạt cao hơn trong chính sách đối ngoại — một đặc điểm đặc trưng của chính quyền Trump.

Giấy phép DCS lần này trị giá ít nhất 50 triệu USD và bao gồm cả hàng hóa quốc phòng, dữ liệu kỹ thuật và dịch vụ hậu cần. Tuy nhiên, chi tiết cụ thể về các loại vũ khí không được tiết lộ.

Từ năm 2015 đến nay, Mỹ đã cho phép xuất khẩu hơn 1,6 tỷ USD vũ khí cho Ukraine thông qua kênh DCS, bao gồm từ súng máy hạng nặng cỡ nòng .50 như Browning M2, đến các dịch vụ kỹ thuật hỗ trợ hạ tầng quân sự. Những vũ khí này tuy không “hào nhoáng” như Patriot hay HIMARS, nhưng lại cực kỳ thiết thực trong cuộc chiến tiêu hao kéo dài giữa Ukraine và Nga.

Sự phụ thuộc ngày càng lớn của Ukraine

Từ góc độ chiến lược, với việc nối lại bán vũ khí cho Ukraine qua cơ chế DCS, Mỹ đang củng cố sự phụ thuộc quân sự của Ukraine vào vũ khí, phụ tùng và công nghệ Mỹ. Theo tiến sĩ Michael Cecire, chuyên gia quốc phòng tại Rand Corporation, điều này cho phép Washington có sức ảnh hưởng lớn đến các quyết định của Kiev tại bàn đàm phán.

Việc tạm dừng viện trợ vào tháng 3 cho thấy rõ rằng: Mỹ có thể dùng đòn bẩy quân sự để thúc đẩy Ukraine nhượng bộ, thậm chí chấp nhận các điều kiện ngừng bắn có thể bao gồm nhượng bộ lãnh thổ — điều vẫn còn gây tranh cãi dữ dội trong nội bộ Ukraine.

Tháng 4 vừa qua, Tổng thống Zelensky cũng công bố kế hoạch mua từ 30-50 tỷ USD hệ thống phòng không và vũ khí từ Mỹ. Với chi phí khoảng 1 tỷ USD mỗi hệ thống Patriot, việc duy trì và vận hành đòi hỏi sự hỗ trợ liên tục từ Mỹ trong nhiều năm tới.

Tín hiệu gửi đến Moscow và thế giới

Việc nối lại bán vũ khí cho Ukraine qua cơ chế DCS không chỉ nhằm giữ Ukraine “trong vòng ảnh hưởng” của Washington, mà còn gửi một tín hiệu rõ ràng đến Điện Kremlin: Mỹ vẫn cam kết hậu thuẫn Kiev, bất chấp những thay đổi trong chiến lược. Đây là động thái được đánh giá là nhằm “ép” Nga phải xem xét các kênh đàm phán.

Đặc phái viên của ông Trump, tướng về hưu Keith Kellogg mới đây tiết lộ Ukraine đã chấp nhận 22 điều kiện cụ thể cho một thỏa thuận kết thúc chiến tranh, tuy chưa rõ chi tiết.

Phía Nga mô tả việc Mỹ tạm dừng viện trợ là “bước tiến hướng tới hòa bình”, cho thấy họ kỳ vọng ông Trump sẽ giúp tạo điều kiện thuận lợi hơn cho một thỏa thuận có lợi cho Moscow.

Đòn bẩy nhưng cũng là rủi ro

Chiến lược hiện tại của chính quyền Trump — dùng vũ khí làm công cụ mặc cả — có thể hiệu quả trong ngắn hạn, nhưng cũng chứa đựng nhiều rủi ro. Sự phụ thuộc quá mức của Ukraine có thể làm suy yếu khả năng tự chủ trong chính sách đối ngoại và an ninh. Trong khi đó, Nga có thể xem việc Mỹ tiếp tục bán vũ khí là hành động leo thang, dẫn đến nguy cơ đổ vỡ đối thoại.

Tuy nhiên, điểm then chốt là: với cách tiếp cận linh hoạt, thực dụng và ít ràng buộc về chính trị như DCS, chính quyền Trump đang khẳng định vai trò “nhạc trưởng” trong cuộc xung đột lớn nhất châu Âu kể từ Thế chiến II.

×