Durov, người sáng lập Telegram đầy bí ẩn, người bị bắt giữ ở Pháp vào cuối tuần qua, hiện lên như một ông trùm công nghệ lăn lộn toàn cầu với sự thiên tài của Mark Zuckerberg, thói quen sống kỳ lạ của Jack Dorsey và tinh thần tự do của Elon Musk - cộng thêm nỗi ám ảnh tương tự về việc sinh con và sự quyến rũ của việc làm cha. Durov cho biết vào tháng 7 rằng anh ta đã trở thành cha của hơn 100 đứa trẻ nhờ việc hiến tinh trùng trong suốt 15 năm qua.

Với tài sản ước tính khoảng 9,15 tỷ USD theo Bloomberg và sở hữu một loạt hộ chiếu và nơi cư trú, Durov đã sống một cuộc đời không biên giới trong suốt một thập kỷ, là một ngườiđang  trên hành trình bảo vệ tự do truyền thông khỏi việc dò xét của các chính phủ, dù là được bầu cử hay không.

Hiện tại, rắc rối pháp lý của Durov đang dấy lên một cuộc tranh luận cũ, đặt câu hỏi về việc mã hóa đầu cuối của Telegram, giữ cho các cuộc trò chuyện giữa người dùng an toàn ngay cả với nhân viên của công ty, đối đầu với những mối quan ngại về an ninh của các chính phủ và chiến dịch của Liên minh châu Âu nhằm kiểm soát các công ty công nghệ lớn.

Hai thiên tài

Durov sinh năm 1984 tại Liên Xô nhưng đã chuyển đến Ý khi mới 4 tuổi, theo lời của doanh nhân công nghệ này trong một cuộc phỏng vấn hiếm hoi với người dẫn chương trình Tucker Carlson đầu năm nay. Gia đình anh ta đã quay lại Nga sau sự sụp đổ của Liên Xô, sau khi cha của Durov nhận được một lời mời làm việc tại Đại học Tổng hợp St. Petersburg.

Durov cho biết anh và anh trai Nikolai đã là những thiên tài toán học từ khi còn nhỏ. Anh trai Durov là ngôi sao sáng hơn khi hai anh em còn nhỏ. Durov cho biết anh trai đã xuất hiện trên truyền hình Ý để giải các phương trình bậc ba trong thời gian thực khi còn nhỏ và giành được nhiều huy chương vàng tại Olympic Toán học Quốc tế. Còn bản thân anh ta là học sinh xuất sắc nhất trường của mình và đã tham gia các cuộc thi cấp địa phương.

"Chúng tôi đều rất đam mê lập trình và thiết kế" - Durov cho biết.

Anh nói rằng khi gia đình trở lại Nga, họ đã mang theo một máy tính IBM PC XT từ Ý, có nghĩa là vào những năm đầu thập niên 90, họ là một trong số ít các gia đình ở Nga có thể tự học lập trình.

Zuckeberg của Nga

Khả năng lập trình và tinh thần doanh nhân của Durov đã dẫn đến việc anh xây dựng Vkontakte (VK), một trang mạng xã hội, vào năm 2006, khi anh 21 tuổi và vừa mới ra trường. VK nhanh chóng trở thành Facebook của Nga, và Durov là câu trả lời của nước này đối với Mark Zuckerberg.

Nhưng mối quan hệ của Durov với Kremlin đã trở nên đối kháng nhanh chóng hơn so với mối quan hệ của Zuckerberg với Washington.

Khi các nhà hoạt động bắt đầu sử dụng VK để tổ chức các cuộc biểu tình ở Kiev chống lại tổng thống thân Nga của Ukraine, ông Viktor Yanukovich, vào năm 2013, Durov cho biết Kremlin đã yêu cầu trang web này cung cấp dữ liệu cá nhân của người dùng Ukraine.

"Chúng tôi quyết định từ chối, và điều đó không được lòng chính phủ Nga" - Durov nói với Carlson.

Quyết định đó đã đánh dấu số phận của Durov tại công ty. Sau đó, Durov từ chức CEO, mở đường cho những người gần gũi với Tổng thống Nga Vladimir Putin tiếp quản. Doanh nhân này đã bán tất cả cổ phần của mình với giá hàng triệu USD và rời khỏi Nga. Ngày nay, VK đã nằm dưới sự kiểm soát của nhà nước.

"Đối với tôi, không bao giờ là vấn đề trở nên giàu có. Mọi thứ trong cuộc sống của tôi đều là về việc trở nên tự do. Trong phạm vi có thể, sứ mệnh của tôi là cho phép người khác trở nên tự do" - Durov nói.

"Tôi không muốn nhận lệnh từ bất kỳ ai".

'Tất cả đều tệ'

Trong khi Zuckerberg mua WhatsApp trong nỗ lực xây dựng đế chế mạng xã hội hiện nay được gọi là Meta, Durov chọn cách xây dựng ứng dụng nhắn tin của riêng mình mặc dù thị trường đã rất đông đúc với các nền tảng như vậy.

Anh không nghĩ rằng bất kỳ ứng dụng nào có sẵn là đủ tốt.

"Không quan trọng có bao nhiêu ứng dụng nhắn tin nếu tất cả chúng đều tệ" - Durov nói với TechCrunch vào năm 2015.

Durov cho biết kinh nghiệm của anh với Kremlin là động lực chính để tạo ra Telegram, hiện đang có trụ sở tại Dubai. Anh và anh trai muốn xây dựng một cái gì đó không bị sự giám sát của chính phủ.

Việc mã hóa đầu cuối mạnh mẽ của công ty và cam kết về quyền riêng tư đã thu hút hàng trăm triệu người dùng đến với Telegram – bao gồm, cuối cùng, những kẻ khủng bố đã lên kế hoạch cho các cuộc tấn công khủng bố ở Paris vào tháng 11/2015.

Sự tiết lộ này đã khiến Durov, người vốn rất kín tiếng, phải tiến hành một chiến dịch quan hệ công chúng, thực hiện nhiều cuộc phỏng vấn, bao gồm cả một cuộc phỏng vấn với CNN, để đảm bảo với công chúng rằng Telegram không trở thành WhatsApp cho những kẻ khủng bố.

Theo Durov, Telegram đơn giản là nền tảng nhắn tin an toàn nhất trên thị trường - và việc tạo ra một cánh cửa hậu cho các chính phủ sẽ làm suy yếu sự hấp dẫn của ứng dụng và cam kết của công ty đối với quyền riêng tư.

"Bạn không thể làm cho nó an toàn đối với tội phạm và mở cửa cho các chính phủ," Durov nói với CNN vào năm 2016. "Nó phải hoặc là an toàn hoặc không an toàn".

Những câu hỏi từ Kremlin

Sự từ chối của Telegram trong việc giải mã đã khiến công ty đối đầu với các chính phủ trên toàn thế giới - bao gồm cả Nga, ít nhất là ban đầu.

Moscow đã cố gắng cấm Telegram vào năm 2018 vì từ chối cung cấp các khóa giải mã cho các dịch vụ an ninh Nga. Durov đã hứa sẽ chống lại lệnh cấm.

Một cuộc đối đầu khác giữa doanh nhân công nghệ và Kremlin có vẻ sắp xảy ra, nhưng không có gì đến từ đó. Lệnh cấm đã được dỡ bỏ vào năm 2020.

Trong những năm tiếp theo, Telegram trở thành một trong số ít các nền tảng mạng xã hội nước ngoài hoạt động tại Nga mà không bị hạn chế. Nó hiện là phương tiện giao tiếp chính thức ưa thích của nhiều quan chức trong chính phủ Nga.

Các nhà chỉ trích của Durov từ lâu đã đặt câu hỏi liệu Telegram có thể hoạt động tự do ở Nga mà không phải thực hiện bất kỳ nhượng bộ nào với Kremlin không, những cáo buộc mà Durov đã liên tục phủ nhận – thường chỉ ra cuộc tranh cãi của anh vào đầu những năm 2010 đã dẫn đến việc anh rời khỏi Nga. 

Trước khi bị bắt giữ ở Paris, Durov đã có mặt ở Azerbaijan cùng thời điểm với Tổng thống Nga Vladimir Putin, người vừa tới nước này trong chuyến thăm chính thức hai ngày. Người phát ngôn của Kremlin, Dmitry Peskov, đã nói với các phóng viên rằng hai người không gặp nhau.

Và mặc dù Durov đã công khai quay lưng với Nga, chính phủ Nga đã nhanh chóng bắt tay làm việc để hỗ trợ Durov sau khi anh bị bắt giữ. Người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Maria Zakharova cho biết Đại sứ quán Nga tại Paris "ngay lập tức bắt tay vào công việc" sau khi nhận được tin về rắc rối pháp lý của Durov.

Vấn đề Telegram bị lạm dụng bởi những kẻ rửa tiền, buôn ma túy và những người phát tán nội dung ấu dâm đã tiếp tục khiến các chính phủ phương Tây lo lắng. Việc Durov bị bắt giữ ở Pháp liên quan đến một lệnh bắt giữ liên quan đến việc thiếu điều chỉnh của Telegram.

Telegram đã phản hồi trong một tuyên bố rằng "thật vô lý khi tuyên bố rằng một nền tảng hoặc chủ sở hữu của nó phải chịu trách nhiệm cho việc lạm dụng nền tảng đó". Tuyên bố cũng cho biết Telegram tuân thủ các luật của EU và Durov không có gì để che giấu.

Phát biểu về việc Durov bị bắt, ông Dmitry Medvedev, Chủ tịch Hội đồng An ninh Nga và cựu Tổng thống Nga, nói: "Một thời gian trước đây, thực ra là khá lâu, tôi đã hỏi Durov tại sao anh không muốn hợp tác với các cơ quan thực thi pháp luật trong các vụ án nghiêm trọng. 'Đó là lập trường nguyên tắc của tôi,' anh ta nói. 'Vậy thì anh sẽ gặp phải vấn đề nghiêm trọng ở mọi quốc gia,' tôi đã nói với anh ta.

Anh ta nghĩ rằng các vấn đề lớn nhất của mình là ở Nga, vì vậy anh ta đã rời bỏ và sau đó nhận quốc tịch và/hoặc cư trú ở các quốc gia khác. Anh ta muốn trở thành một 'người của thế giới' xuất chúng, có thể sống rất tốt mà không cần quê hương. Nơi nào có bánh mì, nơi đó có quốc gia!

Anh ta đã tính toán sai. Đối với tất cả các kẻ thù chung của chúng ta, anh vẫn là người Nga – và vì vậy là không thể đoán trước và nguy hiểm. Một người thuộc dòng máu khác. Chắc chắn không phải Musk hay Zuckerberg (người mà, nhân tiện, đang hợp tác tích cực với FBI). Durov nên nhận ra rằng quê hương, giống như thời gian, không thể được chọn…"

×