Tháo gỡ cấp bách phân cấp, phân quyền để xoá cơ chế xin - cho

Quốc hội đã chính thức thông qua dự án Luật Ngân sách Nhà nước (NSNN)- Luật số 89/2025/QH15 thay thế Luật số 83/2015/QH13. Đây là một Luật quan trọng, có phạm vi rất rộng, tác động tới toàn bộ các ngành, lĩnh vực và các địa phương.

Theo Bộ Tài chính, Dự án Luật này đã được nghiên cứu, xây dựng bám sát, thể chế hóa các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước, nhất là kết luận của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm về thúc đẩy đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Cùng đó, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và tiếp tục đổi mới cơ chế phân cấp quản lý, phân bổ NSNN để đảm bảo vai trò chủ đạo của NSTW và chủ động NSĐP.

Đồng thời, quán triệt phương châm cấp nào, cơ quan nào thực hiện hiệu quả, kịp thời nhất thì giao cho cấp đó, cơ quan đó thực hiện. Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm.

Cắt giảm, đơn giản hóa quy trình, thủ tục trong công tác lập dự toán, chấp hành và quyết toán NSNN; sửa đổi, bãi bỏ các quy định còn mâu thuẫn, đang gây khó khăn, vướng mắc, yêu cầu cấp bách cần sửa đổi để tháo gỡ những điểm nghẽn, phù hợp với thực tiễn, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đầu tư, sản xuất, kinh doanh; thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và hội nhập quốc tế.

Luật số 89/2025/QH15 có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2026, Luật số 83/2015/QH13 và Điều 4 Luật số 56/2024/QH15 hết hiệu lực kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành. Luật NSNN có bố cục gồm 7 chương và 79 điều.

Bộ Tài chính cho biết, Luật số 89/2025/QH15 thay đổi căn bản phân cấp nguồn thu giữa Ngân sách Trung ương (NSTW) và Ngân sách địa phương (NSĐP) như phạm vi các khoản thu phân chia, tỷ lệ phần trăm phân chia giữa NSTW và NSĐP nhằm đảm bảo vai trò chủ đạo của NSTW và chủ động NSĐP.

Trong đó, tỷ lệ phần trăm phân chia cụ thể của một số khoản thu giao Chính phủ xây dựng, trình Quốc hội xem xét, quyết định, bảo đảm tỷ lệ được ổn định lâu dài.

Song song là tăng cường phân cấp, phân quyền. Luật NSNN sửa đổi, bổ sung tăng cường phân cấp, phân quyền Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, UBND các cấp trong việc quyết định, điều chỉnh dự toán NSNN hằng năm, quyết định sử dụng nguồn tăng thu so với dự toán, dự toán chi còn lại của cấp ngân sách. Đây là vấn đề quan trọng, cấp bách, cần tháo gỡ ngay để đáp ứng yêu cầu thực tiễn, nhằm tạo sự chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả trong quản lý, điều hành NSNN, xóa bỏ cơ chế “xin - cho”, cắt giảm thủ tục, nâng cao trách nhiệm của các cấp, ngành, địa phương.

Bổ sung quyền hạn chi ngân sách cho chuyển đổi số

Ngoài ra, Luật bổ sung quy định tăng thẩm quyền cho chính quyền địa phương trong việc ban hành một số khoản thu phí, lệ phí ngoài danh mục quy định của Luật Phí và lệ phí, quyết định các chế độ chi ngân sách để thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, an sinh xã hội, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn, phù hợp với tình hình thực tế và khả năng cân đối của NSĐP.

Để thể chế hóa chủ trương đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số theo Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị, Luật số 89/2025/QH15 bổ sung các quy định đối với lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số như nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Khoa học và Công nghệ trong việc ban hành chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách và hướng dẫn, tổng hợp và đề xuất dự toán chi NSNN cho lĩnh vực này; đơn giản hóa yêu cầu lập dự toán và thủ tục kiểm soát chi ngân sách.

Từ yêu cầu quản lý và trên cơ sở rà soát các vướng mắc trong thực tế nhằm tạo cơ sở pháp lý cho các Bộ, cơ quan trung ương và các địa phương có thể kịp thời, chủ động bố trí kinh phí, Luật đã bổ sung một số nhiệm vụ chi NSNN được bố trí từ 2 nguồn chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên nhằm tăng cường chủ động, linh hoạt, đảm bảo hiệu quả, kịp thời.

Đồng thời, Luật số 89/2025/QH15 bổ sung quy định quỹ dự trữ tài chính cấp tỉnh được sử dụng để tạm ứng cho các chương trình, nhiệm vụ, dự án kết cấu hạ tầng quan trọng trên địa bàn để đẩy nhanh tiến độ thực hiện, bảo đảm nguồn lực của địa phương được sử dụng hiệu quả, tránh lãng phí.

Bộ Tài chính tin tưởng rằng, Luật số NSNN là cơ sở pháp lý vững chắc, tạo động lực mới để nâng cao hiệu quả quản lý, phân bổ và sử dụng NSNN; tăng cường tính công khai, minh bạch; đảm bảo kỷ cương, kỷ luật tài chính quốc gia, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhanh, bền vững trong giai đoạn mới.

×