Từng sáp nhập Nam Định có những đặc sản gì nổi tiếng?

Theo Địa chí Nam Định, năm 1822, trấn Sơn Nam Hạ đổi thành trấn Nam Định. Từ đây chính thức xuất hiện địa danh Nam Định, với tư cách là đơn vị hành chính cấp trấn.

Thời Pháp thuộc, Toàn quyền Đông Dương đã tách các phủ Thái Bình, Kiến Xương thuộc tỉnh Nam Định cùng với huyện Thần Khê, tỉnh Hưng Yên thành lập tỉnh Thái Bình. Từ đây, địa giới tỉnh Nam Định về cơ bản tương đương với hiện nay.

Từ sau Cách mạng Tháng Tám, địa giới hành chính tỉnh Nam Định có sự thay đổi lớn. Ngày 21/4/1965, sáp nhập hai tỉnh Hà Nam và Nam Định thành một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Nam Hà.

Ngày 27/12/1975, hợp nhất hai tỉnh Nam Hà và Ninh Bình thành một đơn vị hành chính mới lấy tên là tỉnh Hà Nam Ninh. Ngày 26/12/1991, chia tỉnh Hà Nam Ninh thành 2 tỉnh Nam Hà và Ninh Bình. Ngày 6/11/1996, tách tỉnh Nam Hà thành 2 tỉnh Nam Định và Hà Nam.

Nam Định chỉ cách Hà Nội hơn 80km là một trong những tỉnh được giới trẻ lựa chọn nhiều bởi nơi đây với những địa điểm check in với nhiều kiến trúc độc đáo của các nhà thờ, cây cầu gỗ hàng trăm năm tuổi và đặc biệt là ẩm thực, những món ăn đặc sản mà chỉ nghe thôi đã thấy ấn tượng và muốn thưởng thức.

Sáp nhập Nam Định thì phở Nam Định – Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia, loại hình tri thức dân gian sẽ như thế nào?

Món ẩm thực khiến du khách trong nước và du khách nước ngoài yêu thích và ấn tượng nhất chính là phở Nam Định nói chung hay nói riêng là phở làng Vân Cù.

Đặc biệt, năm 2024, phở Nam Định đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, loại hình tri thức dân gian.

Chia sẻ sự ra đời của phở Nam Định nói chung và phở làng Vân Cù nói riêng, ông Vũ Ngọc Vượng (làng Vân Cù, Nam Định) cho biết, Nam Định là đất lúa, làng khi đó có nghề làm bánh đa. Những ngày đầu xuân mưa ẩm ướt, bánh đa không phơi được, các cụ nghĩ ra cách cắt bánh đa nấu với nước canh ninh xương.

Thêm nữa, ngày xưa những bậc cao niên cũng đã từng làm thợ bếp trong các tiệm ăn của người Hoa, người Pháp vì vậy mà sau đó đã biết cách kết hợp gia vị của Việt Nam, để nấu ra món phở, rồi biết kết hợp nấu từ xương lợn, thịt lợn chuyển sang kết hợp với thịt bò, tạo nên bát phở bò. Khi đã có cái nghề trong tay, người dân làng Vân Cù tỏa đi các tỉnh như Hà Nội, Hải Phòng, Bắc Ninh, Thái Bình… bán phở mưu sinh.

“Có nhiều thông tin cho rằng, người Vân Cù gánh phở bán rong từ Nam Định lên Hà Nội hay đi các tỉnh, nhưng đó là thông tin sai. Các cụ ra thành phố, mang tay nghề và kinh nghiệm làm phở đến các tỉnh mở quán hay lúc đó mới sắm quang gánh đi bán rong. Ngày xưa gia vị không hoàn hảo được như bây giờ. Các cụ gánh phở ngày bán được 30 – 50 bát, mang tính chất mưu sinh chứ không phải kinh doanh”, ông Vũ Ngọc Vượng chia sẻ với Dân Việt.

Phở Nam Định, làng Vân Cù được khen ngợi bởi nước phở có độ thơm hương thịt nhẹ nhàng, thanh tao và để lại một vị ngọt hậu trong họng sau khi dùng.

Nước dùng được ninh từ xương bò, thịt bò tái khi được chần bằng sóng dao cho mềm, trải lên bánh phở chế nước lên càng tăng thêm độ ngọt và hương thơm của bát phở còn được nhân lên bởi những loại thảo quả là đại hồi, thảo quả, đinh hương quế, muối, mắm với xương… khiến cho du khách chỉ cần đi qua bát phở đã cảm thấy ngất ngây và muốn được thưởng thức ngay.

Chia sẻ về bí quyết nấu phở, nghệ nhân làng Vân Cù cho biết, công thức nấu phở đã có, tuy nhiên chọn nguyên liệu từ xương bò, thịt bò, tới bánh phở, gia vị nêm nếm lại tùy thuộc vào khả năng của người nấu.

Đối với người làng Vân Cù, nồi nước phở là linh hồn của bát phở ngon, mọi tâm huyết đều dồn vào đó. Để nồi nước ngon, xương ống, vì phần tủy từ xương ống tiết ra sẽ làm cho nước ngọt đậm vị, cùng với mùi thơm của bò. Xương phải thật tươi, xương đông lạnh không thể nào cho ra vị nước phở chuẩn.

Cách tẩy xương rất quan trọng, xương được tẩy kỹ thì nước dùng mới trong, thơm, còn không tẩy kỹ thì nước sẽ bị đậm mùi gây của bò. Sau đó phải rửa thật kỹ xương, gọt sạch hết phần thịt còn lại, nếu sót dù chỉ một chút nồi nước cũng sẽ bị đục. Và khi nồi nước phở bắt đầu sôi, phải luôn có người túc trực vớt hết bọt, phải vớt hết. Ninh xương hơn 10 tiếng, không được để lửa tắt, để liu riu đến sáng hôm sau bán luôn.

Nhắc đến việc dự kiến Nam Định sáp nhập với Ninh Bình, liệu rằng những đặc sản nổi tiếng như phở Nam Định, nem nắm Giao Thủy, bánh Xíu Páo, bánh gai... sẽ được gọi như thế nào?

Ông Vũ Ngọc Vượng cho biết: "Tôi nghĩ là liên quan đến văn hóa mà đặc biệt văn hóa ẩm thực sẽ không dễ bị mai một, thay vào đó thì mỗi ngày nó sẽ một phát triển hơn. Bởi bây giờ thời đại công nghệ 4.0, sản phẩm tốt sẽ được lan tỏa nhanh hơn, hiệu quả hơn.

Theo tôi việc sáp nhập sẽ không sợ bị mất đi đặc sản phở Nam Định. Tên phở không chỉ được biết đến trên cả nước mà còn vươn tầm quốc tế rồi. Phở làng Vân Cù nói riêng hay phở Nam Định nói chung đã có từ hàng trăm năm nay, vì vậy nếu có thay đổi thì đó chỉ là thay đổi địa giới hành chính nhưng tên đặc sản đó đã gắn với địa phương thì không thể mất được. Ví dụ như đặc sản cu đơ của Hà Tĩnh đã có từ hàng trăm năm, đâu có mất được mà ngày càng phát triển hơn".

Theo ông Vượng, nếu sáp nhập Nam Định, để bảo tồn và lan tỏa những văn hóa ẩm thực đó thì cần có sự vào cuộc từ cơ quan quản lý Nhà nước, chính quyền địa phương, như đăng ký logo, thương hiệu…

Tại làng Vân Cù chúng tôi đã thành lập Chi hội Vân Cù hoạt động nhiều năm nay và rất đoàn kết. Chi hội Vân Cù trải dài khắp cả nước để các anh em cùng tham gia, phối hợp với Hiệp hội văn hóa ẩm thực tỉnh Nam Định chia sẻ những cái khó khăn cũng như hoạt động thường niên của chi hội.

Những người trong chi hội không chỉ mưu sinh, gìn giữ làng nghề truyền thống mà còn mang làng nghề của mình lan tỏa thương hiệu đi khắp các tỉnh trên cả nước và ra với thế giới.

Đặc sản Nam Định không chỉ có phở mà còn rất nhiều đặc sản với cách chế biến độc đáo, cách thưởng thức cũng là lạ như nem nắm Giao Thủy, bánh xíu Páo, bánh gai, cá nướng úp chậu, xôi xíu, kẹo lạc…

Nem nắm Giao Thủy - Hương vị gắn liền với vùng đất Nam Định thanh bình

Trải qua bao thăng trầm của lịch sử dân tộc, món ăn đã trở thành "thương hiệu" đặc sản vùng miền của quê hương Nam Định. Dù được chế biến ở nhiều nơi với những cách làm khác nhau, nhưng dường như chỉ có vùng đất Giao Thủy - Nam Định mới có thể cho ra đời món nem nắm ngon nhất.

Để tạo nên món ăn tuyệt hảo này, cách làm nem nắm Giao Thủy cũng rất công phu. Nguyên liệu chính là thịt lợn, bì lợn, thính gạo thơm, nước mắm, tỏi cùng các gia vị đi kèm.

Điều đặc biệt tạo nên độ dẻo và mềm cho món ăn này, đầu tiên phải kể đến nguyên liệu thịt lợn sống hoặc chỉ nhúng thịt vào nồi nước đang sôi sùng sục sao cho thịt chỉ chín tái bên ngoài mà bên trong vẫn còn đỏ rau ráu. Nếu đem thịt đi trần kỹ, nem sẽ khô và không được ngọt.

Thứ hai phải kể đến nguyên liệu bì lợn dai giòn. Bì lợn cũng cần làm sạch lông và dính một chút mỡ để nem không bị ngán, nắm nem không bị ướt nhão. Theo người dân tại đây, bì lợn phải thái thật mỏng, khía trên miếng da nhiều đường, khi thái sẽ tạo ra hoa văn đẹp mắt. Bì lợn thái càng mỏng, nem sẽ càng ngon.

Nguyên liệu làm nên mùi thơm đặc trưng của món ăn này chính là thính, được làm từ gạo tám Nam Định dậy mùi thơm ngào ngạt.

Để món nem nắm thêm đậm đà, người ta nêm một chút nước mắm cốt vào thịt lợn kèm theo bột ngọt, tỏi băm nhỏ rồi bóp thật đều cho thịt thấm gia vị. Nước mắm phải chuẩn nước mắm từ vùng đất Sa Châu mới làm ra vị ngon đúng điệu. Xong xuôi mới cho bì đã thái chỉ vào trộn đều. Có lẽ chính vì cách nêm nếm, gia giảm nước mắm với tỏi băm này mà nem nắm Giao Thủy có một hương vị rất riêng, không lẫn với bất kỳ một loại nem nào khác.

Bánh gai Nam Định - Thức quà đặc sản đến từ lúa non

Bánh gai dẻo thơm là một thức quà đặc trưng mà các tín đồ du lịch Nam Định thường xuyên lựa chọn để mua về làm quà cho gia đình, người thân. Bánh gai Nam Định ấn tượng bởi phần nhân có mùi hương thanh tao nhờ sự kết hợp của đỗ xanh, đậu phộng, hạt sen, dừa và thịt mỡ. Bên ngoài, lớp vỏ bánh dẻo thơm màu đen bao bọc lấy phần nhân tạo nên một sự kết hợp hoàn hảo.

Để làm được bánh gai thơm ngon chuẩn vị, bạn bắt buộc cần phải chuẩn bị lá gai và gạo nếp để tạo ra được món ngon thú vị này. Bất kể tín đồ du lịch nào khi đến Nam Định đều mong muốn một lần được thưởng thức qua món bánh gai trứ danh của người dân bản địa nơi này.

Bánh Xíu Páo - Mềm thơm hương bánh nướng

Dù chỉ là một trong những loại đặc sản dân dã của người dân Nam Định, thế nhưng bánh xíu páo luôn được các tín đồ ẩm thực săn lùng bởi hương vị thơm ngon và sự kết hợp hài hòa, án tượng..

Bánh xíu páo là một loại bánh mặn với vẻ ngoài gần giống với bánh su kem. Loại bánh này có phần nhân mỏng được nhào nặn tỉ mỉ và cẩn thận. Phần nhân chính là linh hồn của món ngon này với thịt xá xíu, trứng, bột mì cùng một chút mỡ heo và một số loại gia vị đặc trưng như tỏi, ngũ vị hương.

Theo Dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về sắp xếp đơn vị hành chính, Bộ Nội vụ đề xuất có 52 tỉnh, thành cần sáp nhập theo tiêu chí mới, trong đó dự kiến Nam Định sẽ sáp nhập với tỉnh khác.

×