Sau vụ bé gái 13 tuổi ở Hà Nội mất tích, được tìm thấy ở TP.HCM: Cảnh báo loạt cạm bẫy nguy hiểm từ "không gian ảo"

Những cạm bẫy vô hình từ mạng xã hội: Cần "năng lực" để sống an toàn

Thời gian gần đây, cộng đồng không khỏi xôn xao trước nhiều vụ việc trẻ vị thành niên bỏ nhà đi, mất tích không rõ nguyên nhân. Điển hình là trường hợp bé gái 13 tuổi trú tại phường Tây Hồ, Hà Nội vừa được tìm thấy ở TP.HCM sau 3 ngày mất liên lạc. Hay vụ việc hai chị em học sinh ở Gia Lai "mất tích" nhiều ngày và đã được tìm thấy an toàn vào đầu tháng 5.

Những sự việc liên tiếp này không chỉ gây hoang mang trong dư luận mà còn đặt ra câu hỏi lớn về trách nhiệm của gia đình, nhà trường và xã hội trong việc bảo vệ trẻ em, nhất là khi các em tiếp xúc nhiều với không gian mạng.

Thực tế cho thấy, việc trẻ vị thành niên bỏ nhà đi tiềm ẩn nhiều rủi ro khôn lường. Không phải trường hợp nào, gia đình cũng may mắn tìm thấy con an toàn. Nhiều em có thể rơi vào tay những đối tượng xấu, bị buôn bán người, bóc lột lao động, lạm dụng tình dục, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.

Trao đổi với PV Dân Việt, PGS.TS Trần Thành Nam - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, giới trẻ hiện nay tiếp cận thông tin trên mạng xã hội từ rất sớm nhưng chưa trang bị được năng lực để sống an toàn trên không gian mạng, nhận diện nguy cơ trên mạng vẫn còn thiếu hụt. Việc này không chỉ do giáo dục mà có khi chính bậc cha mẹ, phụ huynh cũng đang bị thiếu hụt năng lực này.

“Thời gian qua, không ít người lớn tuổi, có trình độ, học thức cũng bị các đối tượng “bẫy” lừa đảo online lên đến hàng tỷ đồng... Chính vì vậy, việc nâng cao năng lực số để sống an toàn, cập nhật chính sách về các thủ đoạn để cảnh giác hơn là điều cần thiết cho mọi người ở các lứa tuổi”, ông Nam nhấn mạnh.

Theo ông Nam, hiện có nhiều bạn trẻ, đặc biệt tuổi vị thành niên mất kết nối về cảm xúc với gia đình, bố mẹ không gặp, hay chia sẻ với con cái hàng ngày. Có trường hợp, bố mẹ mặc dù ở bên cạnh con về mặt địa lý nhưng rõ ràng không gần con về mặt cảm xúc, con không chia sẻ, kết nối được tình cảm, cảm xúc với cha mẹ.

"Từ đó, nhiều bạn trẻ bắt buộc phải tìm người để làm bạn thay thế. Các em không có tư duy phản biện tốt ở độ tuổi này, không có tri thức về an toàn trên mạng để nhận diện người đó có vẻ rất tử tế nhưng trên thực tế họ có thể là người lừa đảo… Chính khoảng cách vị trí, tâm lý như vậy có thể dẫn đến đứa trẻ dễ bị dẫn dụ, dễ bị tin tưởng bởi người ủng hộ mình, tốt với mình, thậm chí cho tiền để làm việc này kia…

Nhiều bạn trẻ không có khả năng "tự đứng lên", tự hỏi việc này có ổn không. Bố mẹ bảo gì kể cả con có thích hay không thích vẫn làm theo. Đó là tâm lý dạy con bằng kỷ luật truyền thống nên chúng không dám cãi những người có quyền lực hơn, không dám phản biện gì mà đứa trẻ cảm thấy không ổn.

Như trường hợp bé gái 13 tuổi mất tích, đi xe khách vào tận TP.HCM, cả quãng đường dài như vậy phải nhắn cho bố mẹ nhưng bé lại không nhắn. Tôi cho rằng cháu đã bị thao túng, mất kết nối với gia đình”, ông Nam cho hay.

“Tội phạm hiện nay được huấn luyện, đào tạo bài bản bởi những tên tội phạm có trí thức cao chứ không như tội phạm trước đây không có nghề nghiệp gì. Giờ họ nắm được những điểm yếu của chúng ta như nỗi sợ, sự tham lam, xấu hổ, nhiều người có hành vi không đúng đắn nên bị nắn gân… Chúng lên kế hoạch không phải chỉ nhắm vào trẻ nhỏ mà người lớn cũng bị lừa. Vì vậy, sống trong môi trường số nếu không có trách nhiệm của cộng đồng sẽ cực nguy hiểm cho chính chúng ta và cả thế hệ tương lai”, ông Nam cảnh báo thêm.

Không ít cha mẹ vô tư góp phần chia sẻ những thông tin tiêu cực lên mạng xã hội

Ngoài ra, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục cũng thông tin, hiện không ít cha mẹ quá vô tư chia sẻ thông tin trên mạng, thậm chí góp phần tương tác, chia sẻ cho những clip mang nội dung giật gân, tiêu cực trong khi đó lại không trang bị cho con năng lực cảnh giác trên không gian mạng.

“Đây không phải vụ việc cá biệt, có trường hợp trẻ chủ động lên xe với người lạ hẹn hò ở trên mạng rồi bị quấy rối, xâm hại, sau đó được trả về nhà nhưng không dám nói với bố mẹ, vẫn phải cung phục, bị thao túng tâm lý… Tôi hy vọng những vụ như thế này không chỉ rộ lên một thời gian xong chìm, càng ngày vấn đề này càng trở thành kỹ năng sống còn cho chúng ta”, ông Nam chia sẻ thêm.

Để bảo vệ trẻ em trước những mối đe dọa này, ông Nam cho rằng cần có sự chung tay, phối hợp chặt chẽ từ gia đình, nhà trường và xã hội.

Về phía gia đình, cha mẹ cần lắng nghe con cái nhiều hơn, không chỉ đặt nặng áp lực điểm số mà còn quan tâm đến đời sống tinh thần, các mối quan hệ bạn bè và những sự kiện đang diễn ra trong cuộc sống của con. Việc quan sát các hành vi bất thường như thức khuya, giấu điện thoại, hay cáu gắt là tín hiệu cảnh giác cần được lưu ý. Quan trọng hơn, cha mẹ cần trang bị cho con các kỹ năng từ chối, kỹ năng nhận biết nguy cơ và cách nhờ giúp đỡ khi cần thiết.

Về phía nhà trường, cần xây dựng môi trường học đường an toàn, không bạo lực, đồng thời tăng cường giáo dục kỹ năng sống, phòng chống xâm hại, bạo lực và lừa đảo. Giáo viên chủ nhiệm và cán bộ tâm lý học đường cần được đào tạo bài bản để kịp thời phát hiện trẻ có nguy cơ bỏ nhà, mất tích.

Về phía cơ quan chức năng và cộng đồng, cần phát huy hiệu quả các kênh tiếp nhận thông tin mất tích, hỗ trợ tìm kiếm và truyền thông nhanh chóng. Đồng thời, cần xử lý nghiêm minh các đối tượng dụ dỗ, tổ chức lừa gạt trẻ em. Một chiến dịch truyền thông quốc gia về an toàn cho trẻ em thời đại số là vô cùng cần thiết để nâng cao nhận thức cho toàn xã hội.

×