Trồng sầu riêng: Lỗ hổng kỹ thuật từ hiệu ứng tự phát

Một nhà vườn xã Phú Cường, huyện Cai Lậy (tỉnh Tiền Giang) tiết lộ: Trước đây, khi nông dân chuyển từ đất lúa, ao nuôi cá sang trồng sầu riêng thì không gặp nhiều trở ngại từ chính quyền địa phương, khiến nhà nhà đổ xô trồng.

Trước hiện tượng này, ngành nông nghiệp có biện pháp tuyên truyền, nhưng cũng không mấy khả quan.

“Đối với nhà nông trồng lúa, họ sẽ viện lý do đường đi khó khăn vì ai cũng trồng sầu riêng, máy móc vào khó, vất vả thu hoạch... Thậm chí, nhiều người tranh biện với đại diện chính quyền địa phương về thoát nghèo, làm giàu; rồi còn chưa kể mấy vụ làm ăn riêng...”, một nông dân cho hay.

Các chuyên gia nhìn nhận, càng nhiều nông dân tự phát trồng sầu riêng thì trình độ sản xuất càng không đảm bảo do tự áp dụng nhiều quy trình bằng cảm tính.

Ở một số nơi, việc tư vấn của hệ thống thương lái, thương nhân trong các chuỗi vật tư đầu vào đến tiêu thụ đầu ra với mục tiêu lợi nhuận, chính là yếu tố then chốt làm chi phí sản xuất sầu riêng ngày một tăng lên. Điều này là một trong những nguyên nhân sản xuất thiếu bền vững.

Một vườn sầu riêng mới trồng cạnh đất lúa. Ảnh: Nhóm PV.

Sầu riêng bị rụng lá. Ảnh: Nhóm PV.

Gần đây nhất là câu chuyện một số vườn sầu riêng đang ra trái non, bước vào giai đoạn vô cơm (giai đoạn hình thành phần ruột sầu riêng) thì bị rụng nhiều hoặc cháy lá do thời tiết nắng nóng và dịch bệnh từ vi khuẩn gây ra.

GS.TS Trần Văn Hâu - nguyên giảng viên cao cấp Trường Đại học Cần Thơ - cho biết, bệnh cháy lá hiện nay có nhiều điểm khác biệt so với trước đây.

Nếu ở giai đoạn sổ nhụy, ra trái non, nông dân không áp dụng các biện pháp quản lý, phòng ngừa kịp thời thì đến lúc "vô cơm" cho sầu riêng và quả bắt đầu có trọng lượng nặng thì rất khó cứu chữa, thậm chí có thể gây chết cây.

Điệp khúc cung vượt cầu

Tháng 3 năm nay, giá sầu riêng tại ĐBSCL đã bắt đầu giảm sâu sau một thời gian dài làm mưa, làm gió trên thị trường.

Theo đó, sầu riêng Ri 6 được thương lái thu mua tại vườn ở huyện Phong Điền khoảng 50.000 đồng/kg (loại chất lượng), giảm gần 70.000 đồng/kg so với nghịch vụ năm 2024. Còn ở Tiền Giang, sầu riêng Ri 6 tại các vựa trên địa bàn dao động ở mức khoảng 60.000 đồng/kg, sầu riêng giống Thái có giá khoảng 100.000 đồng/kg.

Việc tự phát trồng sầu riêng dẫn đến áp dụng nhiều quy trình bằng cảm tính. Ảnh: Nhóm PV

Bước sang tháng 4, giá sầu riêng tại ĐBSCL tiếp tục giảm. Tính đến ngày 20.4, tại Cần Thơ, Hậu Giang, giá sầu riêng Ri6 chỉ còn 30.000 - 35.000 đồng/kg, giảm 5.000 - 10.000 đồng/kg so với đầu tháng 4; còn sầu riêng giống Thái từ 60.000 - 65.000 đồng/kg. Giá bán này chỉ bằng 1/3 so với cùng kỳ năm ngoái.

Hiện nay, thương lái chỉ mua cầm chừng, thậm chí trả giá rất thấp. Ghi nhận những ngày gần đây cho thấy, một số nhà vườn đã mang sầu riêng bày bán dọc tuyến Quốc lộ 61C (đường nối TP Cần Thơ và Hậu Giang).

Theo ông Trần Thái Nghiêm - Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Cần Thơ, hiện một số nhà vườn chưa thay đổi tập quán sản xuất, giá thành sản xuất sầu riêng 35.000 - 40.000 đồng/kg.

Trong khi đó, nếu áp dụng đúng các quy trình sản xuất tiên tiến, giá thành chỉ khoảng 10.000 - 12.000 đồng/kg, vẫn có lợi nhuận.

Cú sốc siết chặt xuất khẩu

Việc siết chặt nhập khẩu sầu riêng từ tháng 1.2025 của một số nước, bao gồm áp dụng các biện pháp kiểm soát dư lượng Basic Yellow 2 và Cadmium, đã gây ra "cú sốc" cho thị trường sầu riêng ở ĐBSCL.

Theo đánh giá, sầu riêng là cây trồng có nhiều biến số. Ảnh: Nhóm PV.

Giá sầu riêng hiện giảm sâu so với nhiều năm trước, lại đối diện cung vượt cầu. Ảnh: Nhóm PV

Thạc sĩ Nguyễn Phước Tuyên - nguyên Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Đồng Tháp - cho biết, Basic Yellow 2 (hay còn gọi là Auramine O, tên thông dụng là Vàng O) là chất có nguy cơ gây ung thư và ảnh hưởng đến chức năng gan và thận nên bị nghiêm cấm sử dụng trong thực phẩm hoặc sản phẩm tiêu dùng.

“Hóa chất này được nhà vườn và nhà máy sơ chế sử dụng với mục đích nhuộm tạo màu cho vỏ trái sầu riêng thêm vàng đẹp”, Thạc sĩ Tuyên cho biết.

Ngoài Vàng O, kết quả kiểm tra từ một số nước cũng cho thấy dư lượng Cadmium trong trái sầu riêng nhập khẩu vượt ngưỡng cho phép rất cao. Càng khó "giải độc" hơn khi Cadmium là kết quả của quá trình canh tác lâu dài.

Phân tích của Thạc sĩ Tuyên làm chúng tôi liên tưởng đến lời thú thật của nông dân trồng sầu riêng huyện Phong Điền (TP Cần Thơ): “Không phải ai cũng tuân thủ quy định đâu, nhất là chưa có kiểm soát chặt chẽ từ nhà nước. Nói đúng hơn là nông dân vẫn tự bơi trong vòng xoáy của giấc mơ thoát nghèo, làm giàu của mình”.

×