Việc sáp nhập Quảng Bình và Quảng Trị được lãnh đạo 2 tỉnh đánh giá là có tính chiến lược và ý nghĩa lịch sử sâu sắc; không chỉ mang lại lợi ích về tổ chức hành chính mà còn tạo không gian phát triển mới có quy mô lớn hơn.

Trước khi sáp nhập, tỉnh Quảng Trị đã khẳng định vị thế tiên phong cả nước trong việc phát triển mô hình rừng trồng gỗ lớn theo tiêu chuẩn quốc tế FSC (tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững của Hội đồng Quản lý Rừng Thế giới, viết tắt là FSC).

Nhiều hộ dân thoát nghèo bền vững nhờ trồng rừng gỗ lớn

Quảng Trị là mảnh đất chịu nhiều đau thương trong chiến tranh, phải đối mặt với vô vàn khó khăn sau ngày hòa bình lập lại, trong đó có diện tích đất trống, đồi núi trọc lớn, đất đai bạc màu. Nhận thức được tiềm năng và tầm quan trọng của kinh tế lâm nghiệp, tỉnh đã có những chủ trương, chính sách khuyến khích người dân tham gia trồng rừng.

Bước ngoặt quan trọng đến khi Quảng Trị mạnh dạn chuyển đổi từ trồng rừng gỗ nhỏ sang phát triển rừng trồng gỗ lớn, đặc biệt là áp dụng tiêu chuẩn FSC. Theo đó, tiêu chuẩn này đòi hỏi các quy trình quản lý rừng nghiêm ngặt: Không sử dụng hóa chất độc hại, bảo tồn đa dạng sinh học, bảo vệ nguồn nước và đất đai, đảm bảo quyền lợi cho cộng đồng địa phương.

Mặc dù trồng rừng gỗ lớn lâu cho thu hoạch (khoảng 10 năm trở lên so với 4-5 năm của rừng gỗ nhỏ), song cây rừng được tỉa thưa, bón phân sẽ phát triển đủ lớn, cho sản lượng gỗ chất lượng cao hơn, giá trị kinh tế theo đó tăng gấp nhiều lần.

Những ngày vừa qua, HTX Dịch vụ nông nghiệp Thủy Đông, ở xã Cam Thủy, huyện Cam Lộ (Quảng Trị) huy động các thành viên và máy móc thu hoạch gần 8ha rừng được trồng từ năm 2016 theo tiêu chuẩn FSC. Những cây gỗ sau một quá trình dài chăm sóc, gìn giữ có đường kính trung bình từ 20cm trở lên, sản lượng gỗ ước tính trên mỗi hecta đạt khoảng 200 tấn.

Với giá bán trên thị trường đang dao động từ 1,1 - 1,2 triệu đồng/tấn, HTX nhẩm tính sẽ thu về trên 1,7 tỉ đồng. Đại diện HTX Dịch vụ nông nghiệp Thủy Đông cho biết, HTX hiện có 53ha rừng trồng keo, trong đó 26ha đã chuyển đổi sang trồng rừng gỗ lớn, rừng có chứng chỉ FSC.

So với trồng gỗ nhỏ trước kia, mô hình trồng rừng gỗ lớn cho thu nhập cao gấp 2-3 lần sau chu kỳ khai thác. Cũng nhờ chuyển đổi sang trồng rừng gỗ lớn mà nhiều hộ dân tại các huyện như Hướng Hóa, Đakrông – nơi có tỷ lệ hộ nghèo cao – đã vươn lên thoát nghèo bền vững.

Ông Hồ Văn Tài, một hộ trồng rừng người Vân Kiều tại xã Hướng Lộc, chia sẻ: “Trước đây trồng rừng nhỏ, mỗi chu kì 5 năm thu hoạch được vài chục triệu đồng, không đủ trang trải. Giờ chuyển sang trồng rừng FSC, được hỗ trợ kỹ thuật, cam kết mua giá tốt nên yên tâm đầu tư. Nhờ vậy gia đình tôi thoát nghèo, con cái được học hành tử tế”.

Cũng tại Quảng Trị, Dự án thúc đẩy quan hệ đối tác bền vững giữa chủ rừng nhóm hộ gia đình và doanh nghiệp trong thực hiện quản lý bền vững nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu (Prosper, do EU và Ủy ban Y tế Hà Lan-Việt Nam tài trợ) đã giúp hơn 3.700 nông dân thuộc các cộng đồng miền núi, nhóm hộ, hợp tác xã được hưởng lợi.

Thông qua dự án này, Hội các nhóm hộ có chứng chỉ rừng Quảng Trị (CCR) đã tham gia sâu vào tiến trình giảm phát thải và chi trả dịch vụ môi trường rừng. Cụ thể, với hơn 2.800ha rừng trồng gỗ keo đạt chứng chỉ quản lý bền vững FSC, hằng năm, các chi hội của Hội các nhóm hộ có chứng chỉ rừng Quảng Trị đóng góp trực tiếp vào lượng giảm phát thải thông qua những thay đổi về kỹ thuật lâm sinh của chủ rừng.

Kết quả dự án đã có tác động đến việc thực hiện kế hoạch phát triển lâm nghiệp bền vững tại Quảng Trị, thúc đẩy tỉnh phê duyệt kế hoạch phát triển sản xuất gắn với chế biến, tiêu thụ dầu trẩu giai đoạn 2023-2026, định hướng đến 2030, với mục tiêu sản xuất khoảng 4.000 tấn hạt trẩu, tương đương trị giá thương mại khoảng 50 tỷ đồng/năm cho nông dân khu vực miền núi.

Thiết lập chuỗi liên kết tiêu thụ gỗ rừng trồng có chứng chỉ

Theo báo cáo của Trung tâm Khuyến nông quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), tổng diện tích rừng và đất lâm nghiệp quy hoạch phát triển rừng của tỉnh Quảng Trị trước khi sáp nhập với tỉnh Quảng Bình là khoảng 277.899ha. Trong công tác phát triển trồng rừng gỗ lớn, từ năm 2014 với sự hỗ trợ từ Tổng cục Lâm nghiệp (nay là Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm), Trung tâm Khuyến nông Quốc gia, tỉnh Quảng Trị đã triển khai xây dựng thành công nhiều mô hình trồng rừng gỗ lớn và chuyển hóa rừng trồng gỗ nhỏ sang gỗ lớn.

Qua việc triển khai xây dựng mô hình, các chuyên gia đã đánh giá cao về tính thiết thực và hiệu quả, các mô hình là nơi trình diễn để chia sẻ kinh nghiệm, tập huấn, tổ chức hội thảo đầu bờ, cho các chủ rừng, người dân trong và ngoài tỉnh đến tham quan học tập kinh nghiệm.

Những cánh rừng gỗ lớn được quản lý bền vững không chỉ là “lá phổi xanh” cho Quảng Trị mà còn là “hàng rào chắn” thiên tai – giảm nguy cơ xói mòn, lũ quét và hạn hán, đặc biệt quan trọng trong bối cảnh thời tiết ngày càng cực đoan. Đặc biệt, các cánh rừng còn tạo thêm các nguồn thu khác cho cộng đồng người dân tộc miền núi như tre nguyên liệu, hạt trẩu, bồ kết, măng, nấm...

Kết quả đến nay, diện tích rừng trồng sản xuất gỗ lớn và chuyển hóa từ gỗ nhỏ sang kinh doanh gỗ lớn trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đạt khoảng 18.049,6ha (trong đó diện tích trồng rừng gỗ lớn: 4.250,6ha; diện tích chuyển hóa từ gỗ nhỏ sang kinh doanh gỗ lớn là 13.799,0ha).

Bên cạnh đó, tỉnh Quảng Trị đã thiết lập được chuỗi liên kết tiêu thụ gỗ rừng trồng có chứng chỉ FSC giữa các chủ rừng với doanh nghiệp có chứng chỉ CoC như: Công ty Chế biến gỗ Thu Hằng, Công ty Nguyên Phong, Công ty Thương mại Quảng Trị, Công ty Scansia Pacific (TP. Hồ Chí Minh)...

Theo đó, các doanh nghiệp sẽ ký cam kết bao tiêu toàn bộ sản lượng gỗ có chứng chỉ của Hội các nhóm hộ có chứng chỉ rừng Quảng Trị nói chung và các HTX nói riêng. Đặc biệt, giá thu mua gỗ FSC sẽ cao hơn so với giá gỗ không có chứng chỉ từ 10-12%.

Tại Quảng Trị, Trung tâm Khuyến nông quốc gia cũng đã xây dựng thành công các vườn ươm cải tiến, ươm giống keo lai mô, mỗi vườn quy mô 1.000m2. Các vườn ươm trong khuôn khổ Dự án Xây dựng mô hình vườn ươm sản xuất cây giống lâm nghiệp phục vụ trồng rừng vùng nguyên liệu do Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đầu tư triển khai từ năm 2022 đến 2024, Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị chủ trì thực hiện trên địa bàn 2 tỉnh Quảng Trị và Thừa Thiên - Huế.

Tổng mức đầu tư thực hiện dự án gần 6,7 tỉ đồng. Trong đó, kinh phí dự án là 4,9 tỉ đồng, người dân đối ứng gần 1,8 tỉ đồng.

Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị - ông Phan Ngọc Đồng cho biết, ươm cây giống keo lai mô trước đây chỉ những doanh nghiệp lớn mới thực hiện được. Với thành công bước đầu của dự án, đã mở ra triển vọng ứng dụng vườn ươm cải tiến quy mô hộ gia đình vào ươm cây giống keo lai mô. Việc xây dựng các vườn ươm cải tiến sản xuất giống cây lâm nghiệp sẽ góp phần đáp ứng nguồn cây giống chất lượng cao cho phát triển trồng rừng bền vững gắn với thực hiện chứng chỉ rừng.

Đến nay, trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đã có 6 đơn vị tham gia thực hiện quản lý rừng bền vững được cấp chứng chỉ FSC, với tổng diện tích 26.136,56 ha. Kết quả này đưa Quảng Trị trở thành một trong những tỉnh đứng đầu trong cả nước về cấp chứng nhận quản lý rừng bền vững theo tiêu chuẩn FSC cho các tổ chức và mô hình nhóm hộ gia đình.

Trước đó, vào tháng 10/2022, 2.145ha rừng tự nhiên của 5 thôn tại các xã Hướng Phùng, Hướng Sơn, Hướng Việt, Hướng Linh, huyện Hướng Hóa đã được cấp chứng chỉ FSC dịch vụ hệ sinh thái về lưu trữ và hấp thụ carbon với trữ lượng lưu trữ tại các diện tích rừng này khoảng 350.000 tấn CO2 và lượng hấp thụ hàng năm khoảng 7.000 tấn CO2.

×