Được nội tổ phụ nuôi dưỡng và truyền cảm hứng để theo đuổi nghiên cứu về toán học, thiên văn học và kỹ thuật thuỷ lực, Quách Thủ Kính nổi tiếng là một trong những nhà khoa học thành công nhất Trung Hoa cổ đại. Ngày nay, để ghi nhớ công lao của Quách Thủ Kính, các tổ chức khoa học đã dùng tên của ông để đặt tên cho một ngọn núi hình khuyên ở mặt trái của Mặt Trăng và một hành tinh nhỏ số 2012 được phát hiện ở Bắc Kinh, Trung Quốc.

Quách Thủ Kính (1231 – 1316) sống ở triều đại nhà Nguyên, từ nhỏ ông đã nổi tiếng là người sáng dạ, thông minh và hứa hẹn một sự nghiệp học thuật phi thường. Năm 14 tuổi; từ một bản vẽ cũ, ông đã tìm tòi, nghiên cứu rồi cải tiến ra một loại đồng hồ có cái gáo nước hình hoa sen đặt phía trên, hứng nước nhỏ giọt xuống để đo đạc thời gian. Và ông gọi đó “Liên hoa lậu” (đồng hồ nước hoa sen).

Sau khi hiểu rõ cấu tạo của loại đồng hồ nước này, ông bắt đầu học toán ở tuổi 16. Từ lĩnh vực toán học, ông bắt đầu nghiên cứu thủy lực cũng như thiên văn học. Năm 20 tuổi, Quách Thủ Kính trở thành kỹ sư thủy lực.

Quách Thủ Kính - Một vị kỹ sư hết lòng với công việc

Với một trí tuệ siêu phàm và không ngại nghiên cứu những phương pháp khoa học mới mẻ, Quách Thủ Kính được sử sách ghi chép là một nhà khoa học cần mẫn, khiêm tốn, sẵn sàng học hỏi và luôn luôn tiếp thu kiến thức mới.

Vào thời bấy giờ, Đại Hãn Mông Cổ Hốt Tất Liệt nhận ra tầm quan trọng của kỹ thuật thủy lực, thủy lợi và vận tải đường thủy sẽ làm dịu các cuộc nổi dậy trong đế chế của mình nên đã bổ nhiệm Quách Thủ Kính làm cố vấn trong việc quản lý đê điều, kênh rạch và sông ngòi để củng cố đất nước.

Có một câu chuyện từng được lưu truyền rằng, vùng phía tây bắc của Trung Quốc trong một thời gian dài bị nạn đói hoành hành, dân chúng lầm than do thiếu lương thực thực phẩm. Nguyên nhân bởi hệ thống tưới tiêu trong khu vực bị tắc nghẽn và việc dẫn nước từ các con sông gặp nhiều khó khăn.

Bằng sự cần cù và nỗ lực cũng như vận dụng trí tuệ về kiến thức kỹ thuật uyên thâm, Quách Thủ Kính đã khai thông và mở rộng hệ thống thủy lợi để cứu lấy nông nghiệp, giúp cho hàng vạn đồng bào khu vực Tây Bắc thoát khỏi đói nghèo. Sau công lao to lớn đó, ông được giao trọng trách bảo đảm nguồn nước ngọt để tưới tiêu và phục vụ cho người dân toàn quốc.

Ngoài ra, ông còn nâng cấp mạng lưới kênh rạch bằng cách xây dựng một con sông dài dẫn nước từ bắc đến nam. Sau khi tiến hành khảo sát thực địa rộng rãi và thuận lợi, Quách Thủ Kính đã thuyết phục các quan lớn trong triều đình ủng hộ dự án hệ thống thuỷ lợi này nhằm phân bổ nước nhanh chóng và đồng đều.

Sau một năm rưỡi triển khai thì một con sông đào dài hơn 80 cây số và toàn bộ công trình đồng bộ đã được khánh thành, đó là sông Thông Huệ được sử dụng cho đến ngày nay. Việc đào thành công sông Thông Huệ đã thúc đẩy mạnh mẽ sự trao đổi hàng hóa giữa hai miền nam bắc, có lợi cho đời sống của nhân dân.

Sáng tạo ra lịch cho châu Á và châu Âu

Vào thời đại Nguyên – Mông, Quách Thành Kính bắt đầu chế tạo nhiều thiết bị quan sát thiên văn, nổi tiếng nhất là Linh Lung Nghi được vận hành nhờ sức nước. Các thiết bị thiên văn do ông phát minh ra cho phép ông tính toán chính xác độ dài của năm cũng như xác định chính xác hơn vị trí của thiên thể và góc của Mặt Trời so với Trái Đất.

Năm 1276, Mông Cổ tiếp tục bành trướng khắp châu Âu lẫn châu Á, Hốt Tất Liệt nhận ra các bộ lịch khác nhau giữa các quốc gia thuộc địa sẽ gây ra sự bất lợi trong quá trình cai trị. Thấy được sự am tường thiên văn của Quách Thủ Kính, Đại Hãn đã hạ lệnh cho ông thiết lập một bộ lịch mới có độ chính xác cao về nông nghiệp để phục vụ cho việc thống nhất các quốc gia mà Mông cổ đang cai trị.

Và để làm ra bộ lịch này, Quách Thủ Kính cùng 14 cộng sự khác đã thiết lập khoảng 26 đài quan sát trên khắp Trung Hoa để tiến hành việc quan sát kỹ lưỡng đồng thời bắt đầu quan trắc hiện tượng thiên văn.

Căn cứ kết quả quan trắc, các nhà Thiên văn học do ông Quách Thủ Kính dẫn đầu mất 4 năm tính tỷ mỉ với công trình. Và đến năm 1280 công nguyên, họ ấn định ra “Thụ Thời Lịch” – một lịch pháp mới của Trung Quốc. Theo “Thụ Thời lịch”, một năm có 365,2425 ngày, chỉ kém 26 giây so với thời gian trái đất xoay quanh mặt trời một vòng. Con số này giống một chu kỳ của lịch Gregorian hiện thông dụng trên thế giới, nhưng thời gian ra đời của nó sớm 300 năm so với lịch Gregorian. “Thụ Thời Lịch” cũng dự đoán rất chuẩn xác thời gian xẩy ra Nhật thực và Nguyệt thực.

Sự ấn định “Thụ Thời Lịch” đã đưa sự phát triển của Thiên văn học thời cổ Trung Quốc lên một tầm cao mới. Đây là lịch pháp tiên tiến nhất thời cổ Trung Quốc và được áp dụng trong 363 năm lịch sử sau đó. Đồng thời, các hoàng đế của những triều đại khác nhau cũng dựa vào bộ lịch này mà tiến hành các nghi lễ cung đình để phù hợp với Đất Trời.

Nhờ sự tài giỏi phi thường và những đóng góp to lớn về nhiều mặt khoa học kĩ thuật cho nhà Nguyên – Mông, Quách Thủ Kính là vị quan duy nhất được giữ tại vị và miệt mài cống hiến cho triều đình khi đã ở lứa tuổi thất tuần. Ông hưởng thọ 86 tuổi, suốt cuộc đời ông làm công tác nghiên cứu khoa học, đã thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển của sự nghiệp khoa học thời cổ Trung Quốc.

Ngày nay, người Trung Hoa vẫn nhớ đến ông vì những cống hiến lớn lao cho nước nhà qua các thiết bị thiên văn và bộ “Thụ thời lịch”. Dựa trên cơ sở này văn hóa Trung Hoa có thể thiết lập một hệ thống xác định thời gian ngày tháng hoàn toàn mới, qua đó cải thiện độ chính xác của các ghi chép lịch sử và nâng cao ý thức về tính liên tục trên khắp đất nước. Lịch pháp do ông xây dựng giúp ổn định nền văn hóa Trung Hoa, cho phép các triều đại kế tục cai trị đất nước hiệu quả hơn.

Chính nhờ sự cần cù và không ngừng ham học hỏi đã khiến Quách Thủ Kính trở thành một hình tượng mẫu mực về sự uyên bác và lòng tận tụy với dân tộc cho hậu thế noi theo.

×