Thành tựu 50 năm bị đe dọa bởi trì trệ gần đây

Ngày 24/6, tạp chí y khoa The Lancet công bố một nghiên cứu quy mô toàn cầu do Đại học Washington (Mỹ) thực hiện, đánh giá tỷ lệ bao phủ tiêm chủng định kỳ ở 204 quốc gia và vùng lãnh thổ giai đoạn 1980–2023. Nghiên cứu cho thấy các chương trình tiêm chủng trong 50 năm qua đã ngăn chặn được cái chết của 154 triệu trẻ em trên toàn thế giới. Tuy nhiên, kể từ năm 2010, tiến độ này đã chậm lại hoặc thậm chí đảo chiều tại nhiều quốc gia, đặc biệt là những nước có thu nhập cao.

Dữ liệu thống kê chỉ ra rằng, trong số 204 quốc gia, có tới 100 quốc gia ghi nhận tỷ lệ tiêm vắc xin sởi suy giảm. Ở nhóm 36 quốc gia thu nhập cao, 21 quốc gia ghi nhận tỷ lệ bao phủ ít nhất một loại vắc xin (sởi, bại liệt, ho gà, bạch hầu, uốn ván hoặc lao) bị sụt giảm. Cụ thể, tỷ lệ tiêm mũi đầu vắc xin sởi tại Argentina giảm 12%, vắc xin ho gà mũi ba tại Phần Lan giảm 8%, và tại Áo giảm 6%.

Tiến sĩ Jonathan Mosser, đồng tác giả nghiên cứu, nhận định rằng mặc dù những nỗ lực trong năm thập kỷ qua là rất đáng kể, nhưng vẫn còn hàng triệu trẻ em chưa được tiêm chủng đầy đủ hoặc không được tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản. Ông nhấn mạnh: “Các vắc xin dành cho trẻ nhỏ là một trong những biện pháp y tế công cộng hiệu quả và tiết kiệm nhất. Tuy nhiên, sự bất bình đẳng trong tiếp cận dịch vụ, hậu quả của đại dịch Covid-19 và tình trạng gia tăng thông tin sai lệch đang khiến tiến trình bị đình trệ.”

Mối nguy từ thông tin sai lệch với tiêm chủng

Theo nhóm nghiên cứu, nguyên nhân chính của xu hướng chững lại là sự lan rộng của thông tin sai lệch về vắc xin và tâm lý do dự trong việc tiêm chủng. Đại dịch Covid-19 không chỉ gây gián đoạn hệ thống y tế mà còn tạo điều kiện cho các luồng thông tin không chính thống phát tán mạnh trên mạng xã hội, làm suy giảm lòng tin của công chúng đối với vắc xin.

Tiến sĩ Emily Haeuser, trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết muốn phục hồi tiến độ tiêm chủng cần phải thực hiện các chiến dịch truyền thông phù hợp với từng cộng đồng, thấu hiểu niềm tin, mối lo và kỳ vọng của người dân. “Chương trình tiêm chủng chỉ thành công khi nhận được sự đồng thuận và tin tưởng từ chính những người hưởng lợi”, bà nhấn mạnh.

Bà Helen Bedford, giáo sư sức khỏe trẻ em tại Đại học College London, nhận định rằng nguyên nhân khiến tỷ lệ tiêm chủng giảm là rất phức tạp, bao gồm cả vấn đề xã hội và truyền thông. Bà cho rằng việc tăng cường công bằng trong chăm sóc y tế, đẩy lùi thông tin sai lệch và củng cố lòng tin vào hệ thống tiêm chủng là điều cần thiết trong giai đoạn hiện nay.

Nghiên cứu cũng cảnh báo nguy cơ bùng phát dịch do các bệnh có thể phòng ngừa bằng vắc xin. Năm 2024, số ca mắc bệnh sởi ở châu Âu tăng gấp 10 lần. Tính đến tháng 5/2025, Mỹ đã ghi nhận hơn 1.000 ca mắc sởi tại 30 bang – vượt tổng số ca trong cả năm 2024. Bệnh bại liệt hoang dại vẫn còn lưu hành tại Afghanistan, Pakistan và xuất hiện tại Papua New Guinea – nơi tỷ lệ tiêm chủng chưa đạt 50%.

Nghiên cứu nhấn mạnh rằng nếu không có biện pháp can thiệp quyết liệt và kịp thời, các mục tiêu tiêm chủng toàn cầu đến năm 2030 sẽ khó hoàn thành. Từ năm 1980 đến năm 2019, số trẻ em chưa tiêm bất kỳ vắc xin nào giảm từ 58,8 triệu xuống còn 14,7 triệu, nhưng con số này đang có xu hướng tăng trở lại kể từ sau đại dịch Covid-19.

Trong bối cảnh dịch bệnh có thể bùng phát bất cứ lúc nào, các chuyên gia kêu gọi các quốc gia cần đầu tư lâu dài vào hệ thống y tế cơ sở, đảm bảo tính công bằng trong tiếp cận dịch vụ và khôi phục lòng tin công chúng.

×