Sau 80 năm ngày thành lập nước, 50 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, 40 năm đổi mới, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có quyết sách xóa toàn bộ nhà tạm, nhà dột nát trên toàn quốc để đồng bào có thể thụ hưởng thành quả của cách mạng, của đổi mới. Thứ trưởng nhìn nhận thế nào về quyết định đầy nhân văn này?

- Như chúng ta biết, Đảng, Nhà nước ta đã xác định không có mục tiêu nào khác là bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc, chủ quyền của đất nước và mang lại hạnh phúc, ấm no cho nhân dân. Nghị quyết số 42-NQ/TW ngày 24/11/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng chính sách xã hội, đáp ứng yêu cầu sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới đã đặt ra mục tiêu đến năm 2030 "xoá bỏ hoàn toàn tình trạng nhà tạm, nhà dột nát cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, người dân bị ảnh hưởng bởi thiên tai, biến đổi khí hậu".

Trong công tác chỉ đạo, điều hành, Chính phủ luôn nỗ lực, quyết liệt triển khai các biện pháp để thúc đẩy giảm nghèo nhanh và bền vững. Tuy nhiên, tại thời điểm tháng 3/2024 trên cả nước còn khoảng trên 300.000 hộ sống trong những ngôi nhà tạm, nhà dột nát, nhiều hộ gia đình không có nơi ở.

Trước thực tế đó, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhiều lần nhấn mạnh: Năm 2025 là năm kỷ niệm 95 năm thành lập Đảng, 50 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, chuẩn bị kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh, không thể để người dân không có chỗ ở hoặc ở trong nhà tạm, nhà dột nát.

Với quyết tâm sớm hiện thực hoá mong muốn mang lại mái ấm tình thương cho người nghèo, người yếu thế và hiện thực hóa chủ trương tại Nghị quyết 42 của Đảng, Thủ tướng Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo, phát động phong trào thi đua chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước trong năm 2025 với phương châm "không để ai bị bỏ lại phía sau", phát huy tinh thần đoàn kết, chung sức, đồng lòng, chủ động, linh hoạt, sáng tạo và bằng phương pháp, cách tiếp cận phù hợp, cách làm đột phá "thần tốc, thần tốc hơn nữa", quyết tâm phấn đấu đạt được mục tiêu này vào cuối năm 2025, về đích sớm trước 5 năm so với mục tiêu đề ra.

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, hưởng ứng lời kêu gọi của Thủ tướng Chính phủ, cả hệ thống chính trị đã vào cuộc tích cực và đạt được các kết quả thiết thực. Từ khi phát động Chương trình đến nay, trên cả nước đã hỗ trợ hơn 125.000 căn nhà cho hộ nghèo, hộ cận nghèo; hơn 26.300 căn nhà đối với hộ người có công và hơn 51.400 căn nhà từ các chương trình mục tiêu quốc gia.

Việc khánh thành, khởi công các công trình trong thời gian qua đã tạo động lực, truyền cảm hứng, tạo phong trào, xu thế, khí thế thi đua sôi nổi rộng khắp trong các cấp, ngành, địa phương, trong cộng đồng doanh nghiệp và tầng lớp nhân dân.

Mỗi căn nhà là một món quà, một tình thương, mái ấm ý nghĩa, thể hiện trách nhiệm, tình đồng chí, nghĩa đồng bào, sự sẻ chia, yêu thương của cả cộng đồng, thể hiện niềm tin, sự phấn khởi của nhân dân, tình yêu thương của các tầng lớp nhân dân, nhất là người nghèo, người yếu thế, đồng bào vùng đặc biệt khó khăn.

Việc này cũng hiện thực hóa chủ trương của Đảng, đường lối của Nhà nước, thể hiện mục tiêu, bản chất tốt đẹp, ưu việt của chế độ ta, của Đảng ta với tư tưởng "Dân là gốc"; "Đảng không có mục đích nào khác là đem lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân"; "không để ai bị bỏ lại phía sau"; phát triển kinh tế - xã hội phải gắn với bảo đảm công bằng, tiến bộ và an sinh xã hội; không hy sinh tiến bộ, công bằng xã hội để chạy theo tăng trưởng kinh tế đơn thuần; khẳng định những giá trị văn hóa và truyền thống đạo lý tốt đẹp của dân tộc: Đền ơn, đáp nghĩa, tương thân tương ái, thương người như thể thương thân, lá lành đùm lá rách, lá rách ít đùm lá rách nhiều...; khơi dậy và củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng; phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc; kêu gọi sự vào cuộc, chung sức, đồng lòng của cả hệ thống chính trị với tinh thần "mỗi người góp một tay, mỗi nhà san sẻ một phần", "ai có gì giúp nấy, ai có nhiều giúp nhiều, ai có ít giúp ít, ai có công giúp công, ai có của giúp của". Đồng thời cũng thể hiện sự chủ động, tích cực, sáng tạo, linh hoạt triển khai tổ chức thực hiện của tất cả các bộ, ngành, địa phương nhằm giúp người dân "an cư lạc nghiệp", từng bước vươn lên thoát nghèo bền vững với quan điểm: "Đã nói là làm, đã cam kết phải thực hiện, đã làm đã thực hiện phải có kết quả cụ thể".

Với những tinh thần như vậy, tôi cho rằng đây là một quyết sách đúng đắn và hiệu quả trong thời gian vừa qua.

Chứng kiến những hoạt động tại thời gian cao điểm này, Thứ trưởng có thể nói thêm về những tấm gương bộ ngành, địa phương vượt nắng thắng mưa để đưa nhà tạm, nhà dột nát về con số 0. Nỗ lực này không đơn thuần chỉ là vật chất mà còn xuất phát từ trái tim bao dung đồng bào của người Việt, có phải vậy không ạ?

Qua theo dõi, chúng tôi thấy có rất nhiều tổ chức và địa phương đã có những cách làm sáng tạo, có những hỗ trợ rất thiết thực, hiệu quả trong xóa nhà tạm, nhà dột nát trên phạm vi cả nước.

Trước hết phải kể đến các ngành như ngành ngân hàng với quyết tâm đồng hành cùng Chính phủ để thực hiện có hiệu quả phong trào thi đua cả nước chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát. Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ phát động, ngành ngân hàng đã cam kết hỗ trợ 1.300 tỷ đồng và phân công cụ thể cho từng ngân hàng hỗ trợ các địa phương. Cho đến thời điểm hiện nay, ngành ngân hàng cũng đã chuyển được khoảng 1.200 tỷ đồng cho các địa phương. Ngoài ra, ngành ngân hàng cũng tổ chức phát động phong trào mỗi cán bộ, nhân viên, người lao động của ngành hỗ trợ ít nhất một ngày lương để thực hiện xóa 1.000 căn nhà tạm, nhà dột nát cho các địa phương.

Thứ hai là lực lượng quân đội với phương châm xác định việc xóa nhà tạm, nhà dột nát là một nhiệm vụ chiến đấu trong thời bình. Toàn quân xác định việc xóa nhà tạm, nhà dột nát là nhiệm vụ, là trách nhiệm chính trị và là tình cảm của cấp ủy, của chỉ huy các cấp cũng như cán bộ, chiến sĩ, qua đó thắt chặt tình cảm quân dân. Đến nay, lực lượng quân đội đã đóng góp trên 600 tỷ đồng và huy động hơn 21.000 lượt cán bộ, chiến sĩ với hơn 76.500 ngày công hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát.

Về địa phương, ngoài Nghệ An còn các địa phương như Bình Định có cách làm sáng tạo, thần tốc, đặc biệt trong việc giải quyết đất ở cho các hộ đang ở nhà tạm, nhà dột nát và cho các hộ thiếu đất. Trong 3 tháng, tỉnh Bình Định đã hoàn thành xóa toàn bộ 4.411 căn nhà cho các hộ dân trên địa bàn.

Bên cạnh đó, Bình Định cũng linh hoạt, sáng tạo trong triển khai xóa nhà tạm, nhà dột nát như: Ngoài mức hỗ trợ chung (60 triệu đối với xây mới, 30 triệu đối với sửa chữa), các huyện thị đã huy động để hỗ trợ cao hơn mức chung cho người dân, bảo đảm mức 80 triệu đồng xây mới và 40 triệu đồng sửa chữa; là một trong số ít các địa phương thực hiện ủy thác qua Ngân hàng Chính sách xã hội để cho vay xây dựng, sửa chữa nhà cho hộ nghèo, hộ cận nghèo số tiền rất lớn, trên 54 tỷ đồng; đã chủ động ứng trước kinh phí của tỉnh (106 tỷ đồng) để xóa toàn bộ 2.224 căn nhà tạm cho người có công với cách mạng và thân nhân liệt sĩ trên địa bàn tỉnh. Đến nay, Bình Định đã hoàn thành việc xóa nhà tạm, nhà dột nát.

Địa phương nữa là Hà Tĩnh, một trong những điểm nhấn nổi bật là triển khai các mô hình phân công "đỡ đầu" như: "Đội xây dựng không đồng", "mỗi cán bộ phụ trách một nhà", "hỗ trợ theo địa bàn"… Qua đó, phát huy cao độ vai trò tiên phong, gương mẫu của cán bộ, đảng viên và lan tỏa sâu rộng tinh thần sẻ chia, tương thân tương ái trong cộng đồng. Các tổ chức đoàn thể, hội viên, tình nguyện viên, cán bộ chiến sĩ, lực lượng vũ trang… đóng góp hàng nghìn ngày công hỗ trợ tháo dỡ, vận chuyển, xây dựng, góp phần giảm chi phí, đẩy nhanh tiến độ và nâng cao chất lượng công trình.

Tỉnh Bình Phước có phong trào rất sôi nổi, phát động thi đua trong 200 ngày đêm xóa bỏ hoàn toàn số nhà tạm, nhà dột nát trên địa bàn. Đến nay, tỉnh Bình Phước cũng là một trong 20 tỉnh đã hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát.

Một địa phương ở vùng rất khó khăn là tỉnh Sơn La cũng tiêu biểu về xóa nhà tạm, nhà dột nát. Vào đầu nhiệm kỳ 2020-2025, tỉnh Sơn La còn xấp xỉ 12.000 hộ đang sống trong nhà tạm, nhà dột nát. Ngay từ đầu nhiệm kỳ, Sơn La đã phát động phong trào và trong ba năm, từ năm 2020-2024, tỉnh đã triển khai và chủ động huy động các nguồn lực xóa được gần 9.000 căn nhà dột nát. Sau khi Thủ tướng phát động phong trào, tỉnh Sơn La cũng tập trung huy động mọi lực lượng với các hoạt động thiết thực, hiệu quả, phân công cho cán bộ, đảng viên phụ trách từng hộ, giúp từng bản, từng địa phương, từng địa bàn. Đến nay, tỉnh Sơn La đã hoàn thành xóa nhà tạm, nhà dột nát với tổng số nhà dột nhà được xóa trong vòng từ tháng 4/2024 đến nay là 2.544 căn.

Đến nay, cả nước có 20 tỉnh không còn nhà tạm, nhà dột nát.

Xây dựng trao tay những ngôi nhà tình nghĩa cho bà con mới là bước khởi đầu. Việc sửa chữa tu bổ cho một thời gian nhất định sau nhận nhà đã được tính đến như thế nào, thưa Thứ trưởng?

- Đúng vậy, việc xây dựng, bàn giao nhà cho các hộ khó khăn là việc làm rất cần thiết nhưng cũng chỉ là bước đầu. Bởi vì các hộ hiện đang sống trong những căn nhà tạm, nhà dột nát còn gặp muôn vàn khó khăn. Để chung tay hỗ trợ cho các hộ gia đình này thoát nghèo bền vững và vươn lên, cần lắm sự hỗ trợ, sẻ chia tiếp theo, đặc biệt là làm sao bảo đảm sinh kế cho các hộ này.

Các hộ được hỗ trợ nhà ở trong đợt này gần như sống trong vùng rất khó khăn, điều kiện giao thông khó khăn, rồi việc làm, thu nhập còn thấp. Vì vậy họ cũng không có điều kiện để phát triển và để giúp họ thực sự thoát nghèo bền vững và bảo đảm được sinh kế, cần hỗ trợ một cách căn cơ hơn.

Về phía Nhà nước, cần phải có những chính sách đầu tư. Thứ nhất là cải thiện hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông, viễn thông và đường điện để người dân tiếp cận các dịch vụ xã hội một cách tốt nhất, nâng cao trình độ nhận thức, nâng cao khả năng tự ứng phó với những thảm họa thiên tai. Tiếp đến là tạo việc làm và sinh kế.

Về phía các địa phương cũng phải có kế hoạch để hỗ trợ đào tạo người lao động ở các vùng khó khăn, đặc biệt là các hộ nghèo, có thể bằng cách đưa họ đi lao động ở các khu công nghiệp, kể cả lao động ở nước ngoài, xuất khẩu lao động. Rồi cho con em đi học để có nghề, có thu nhập bền vững. Địa phương cũng phải xây dựng nguồn quỹ để có khoản hỗ trợ cho các hộ nghèo.

Có một vấn đề nữa, trong quá trình tham mưu để thực hiện chương trình này chúng tôi thấy rằng có những nguy cơ về lợi dụng, trục lợi chính sách bằng cách mua lại những căn nhà đã được hỗ trợ rồi mua đất, như vậy, các hộ này lại tiếp tục quay trở lại là không có nhà ở, rồi tái nghèo do bị ảnh hưởng bởi thiên tai.

Cũng sẽ có những vấn đề phát sinh mới thì các địa phương cũng như các lực lượng phải tiếp tục chung tay giải quyết. Nhưng vấn đề ở đây là nguồn quỹ phải ổn định hơn chứ không thể phát động mãi các phong trào.

×