Radio online: Câu chuyện thoát nghèo từ những luống chè ở Khe Cốc

Trên cơ sở Làng nghề chè xóm Khe Cốc được công nhận từ năm 2011, HTX Chè An toàn Khe Cốc được thành lập vào năm 2018, chuyên trồng, chế biến, liên kết tiêu thụ chè và các sản phẩm từ chè.

Bên chén chè xanh, chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với ông Tô Văn Khiêm - Chủ tịch HĐQT HTX Chè An toàn Khe Cốc.

Là Chủ tịch HĐQT HTX, xin ông cho biết, đến nay, HTX Chè An toàn Khe Cốc đã có những sản phẩm chủ lực nào? Trong đó, có bao nhiêu sản phẩm được chứng nhận OCOP?

-HTX Chè An toàn Khe Cốc đã có 5 sản phẩm được chứng nhận OCOP 3 sao, 4 sao. Trong năm 2025, Khe Cốc sẽ đưa một sản phẩm tối ưu của HTX đi thi và cố gắng đạt được chứng nhận OCOP 5 sao.

Về thế mạnh của HTX, hiện tại chúng tôi có gần chục sản phẩm có thể làm quà tặng, quà biếu như trà móc câu Khe Cốc, trà tôm nõn Khe Cốc và đặc biệt hơn nữa là đinh tâm trà Khe Cốc… Ngoài ra, chúng tôi cũng có sản phẩm trà matcha, trà túi lọc, kẹo trà xanh. Dự kiến cuối năm nay hoặc đầu năm sau, chúng tôi sẽ ra mắt thị trường một sản phẩm mới nữa (mà tôi xin phép giữ bí mật tên) vào dịp Tết Nguyên đán.

Với các sản phẩm đa dạng như trên, xin ông cho biết thêm về doanh thu bình quân của HTX? Mô hình hoạt động của HTX đang góp phần đổi thay như thế nào cho đời sống, thu nhập của các thành viên và hộ gia đình liên kết?

-Từ năm 2018–2019, HTX chúng tôi đã có doanh thu tương đối ổn định và năm sau thì doanh thu cao hơn năm trước. Đó là điều chúng tôi tự hào và rất mong muốn HTX sẽ phát triển mạnh mẽ hơn nữa.

Đặc biệt, chúng tôi đã phát triển được vùng nguyên liệu hữu cơ của Khe Cốc. Hiện tại, chúng tôi đã xây dựng được 20ha chè hữu cơ, và trong 1–2 năm tới, con số này có thể tăng lên 80ha.

Khe Cốc có một đặc điểm là HTX hoạt động theo mô hình cộng đồng với bà con địa phương. Chúng tôi cùng bà con sản xuất sản phẩm, và lợi nhuận cuối cùng được ưu tiên cho người sản xuất. Tức là ưu tiên những người lao động trực tiếp làm ra búp chè, người đó sẽ được hưởng lợi đầu tiên. Tại Khe Cốc, chúng tôi thu mua nguyên liệu của bà con luôn cao hơn 1,5–2 lần so với thị trường tự do.

Về thu nhập, HTX chúng tôi có 15 thành viên sản xuất kinh doanh với thu nhập trung bình từ 9–12 triệu đồng/người/tháng. Gần 100 hộ dân liên kết trong 2 tổ sản xuất chè hữu cơ của HTX cũng có thu nhập từ 8–10 triệu đồng/người/tháng. Nghĩa là trung bình mỗi năm, một hộ có thu nhập khoảng 150–200 triệu đồng. Sau khi trừ chi phí, bà con vẫn tích lũy được khoảng một phần ba đến một nửa thu nhập.

Như vậy, mô hình sản xuất chè sạch, chè hữu cơ đã cải thiện đáng kể thu nhập cho người dân địa phương. Bên cạnh những lợi ích về kinh tế, mô hình này còn có những tiềm năng, giá trị nào?

- HTX Chè An toàn Khe Cốc tiền thân là tổ hợp tác sản xuất chè hữu cơ VietGAP từ năm 2009–2013. Sau đó, tôi có hai chuyến được Công ty Du lịch Duyên Dáng Việt Nam mời đi tham quan một số mô hình trồng chè tại Đài Loan, Nhật Bản. Nhờ vậy, tôi xác định rằng: để đưa sản phẩm nông nghiệp sạch ra thị trường, chúng ta phải cải tạo lại vùng chè này và tối ưu nhất là áp dụng quy trình chăm bón, chế biến sản phẩm theo tiêu chuẩn hữu cơ.

Chúng tôi đã ký liên kết với các hộ sản xuất chè tại vùng này và đảm bảo tiêu thụ sản phẩm cho bà con với giá như tôi đã chia sẻ – từ 1,5–2 lần so với giá thị trường tự do.

Nhưng bên cạnh lợi ích về kinh tế, khi sản xuất và chế biến theo tiêu chuẩn hữu cơ, chúng tôi có thêm một giá trị cốt lõi – tuy vô hình nhưng rất quý giá với bà con nơi đây – đó là môi trường trong lành. Khi môi trường trong lành, đời sống của người dân làm chè ở Khe Cốc sẽ hạnh phúc hơn. Cây chè cũng được chăm sóc trong điều kiện sạch, với quy trình tự nhiên, và theo tôi, cây chè cũng sẽ “hạnh phúc” hơn.

Trước đây, vào mùa hè, cứ tối đến là bà con phải đóng kín cửa do lạm dụng thuốc bảo vệ thực vật. Nhưng từ năm 2013, khi chúng tôi làm theo VietGAP, bà con đã bỏ hẳn việc lạm dụng thuốc hóa học và tuân thủ quy trình an toàn. Nhờ vậy, môi trường đã dần phục hồi.

Đặc biệt, từ năm 2017, chúng tôi chuyển sang trồng chè theo hướng hữu cơ, và đến năm 2020 thì được chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ. Chúng tôi bỏ hoàn toàn phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật hóa học trong sản xuất. Nhờ vậy, môi trường sống nơi đây thay đổi rõ rệt. Một minh chứng thú vị là đom đóm đã quay trở lại. Trước kia, nhiều năm liền không thấy bóng dáng con đom đóm nào. Nhưng vài năm gần đây, chúng tôi thấy đom đóm xuất hiện trở lại vào buổi tối. Theo kinh nghiệm dân gian, ở đâu có đom đóm, ở đó không khí trong lành.

Đất ở vùng này cũng đã tơi xốp hơn, giun dế bắt đầu quay lại, chứng tỏ đất đã bắt đầu phì nhiêu trở lại. Nhờ vậy, các sản phẩm chè của chúng tôi ngày càng có giá trị. Khe Cốc đã bán được những lô chè có giá hơn hai mươi triệu đồng/kg. Có những đơn vị đặt hàng thường xuyên, sẵn sàng mua với mức giá như vậy hàng năm.

Tại Khe Cốc, chúng tôi “cắp cúp” chè muộn, thường vào tháng 2–3 âm lịch. Khi mưa đầu mùa bắt đầu, chúng tôi mới cuốc hố và bón phân. Ngoài phân vi sinh, chúng tôi còn dùng trứng gà, trứng vịt, chuối chín đã ủ lên men để bón cho cây. Nhờ vậy, chúng tôi có thể sản xuất ra những búp chè có hương vị rất đặc biệt, giàu axit amin và dinh dưỡng tự nhiên.

Một giá trị nữa mà chúng tôi trân trọng: từ những sản phẩm chè sạch, hàng năm chúng tôi có thể góp phần đẩy lùi những sản phẩm không an toàn, chứa nhiều hóa chất độc hại cho sức khỏe người tiêu dùng.

Với những giá trị và tiềm năng đó, xin ông cho biết, trong những năm tới, HTX sẽ có định hướng phát triển như thế nào để khai thác lợi thế của mô hình sản xuất chè sạch, chè hữu cơ, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân?

- Những sản phẩm nông nghiệp hữu cơ có tiềm năng rất lớn nhờ khả năng đa dạng hóa. Ví dụ, từ trà sạch, trà hữu cơ, chúng tôi có thể phát triển thêm các sản phẩm thực phẩm và mỹ phẩm. Ngoài ra, chúng tôi sẽ kết hợp xây dựng mô hình du lịch cộng đồng, du lịch farmstay – nơi du khách có thể trải nghiệm hái chè, sao chè, chế biến và mua sản phẩm làm quà. Những hoạt động đi kèm này sẽ giúp tăng giá trị sản phẩm, tạo thêm thu nhập cho bà con làm chè.

Đặc biệt, vùng Khe Cốc hiện vẫn còn hàng trăm ha chè trung du cổ, được trồng từ cuối những năm 1970. Đây là nguồn gen quý mà tôi tin rằng trong tương lai, Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên hoặc một viện nghiên cứu nào đó sẽ quan tâm nghiên cứu, bảo tồn giống cho người trồng chè. Bởi giống chè này chứa đựng nhiều tổ hợp gen đặc biệt quý hiếm. Hiện rất ít vùng còn lưu giữ được hàng trăm ha chè trung du cổ như Khe Cốc.

Thính giả có thể nghe thêm các sản phẩm Radio Nông dân, Radio online, Radio truyện, Radio trực tuyến hấp dẫn khác tại đây.
Mọi thông tin góp ý, cộng tác bài vở xin gửi về địa chỉ e-mail: [email protected]

×