Không còn là cây trồng phụ trong vườn nhà, chuối đang trở thành cây chủ lực tại nhiều vùng quê Thái Bình nhờ mang lại giá trị kinh tế cao, phù hợp với điều kiện đất đai, khí hậu và dễ chăm sóc. Những mô hình trồng chuối hàng hóa tại các huyện ven sông, vùng trũng hoặc ven biển đang mở ra hướng đi hiệu quả cho bài toán giảm nghèo bền vững, tạo sinh kế ổn định và lâu dài cho nông dân.

Từ cây vườn nhà đến cây chủ lực vùng chuyển đổi

Trước đây, cây chuối chỉ hiện diện khiêm tốn trong các góc vườn hộ dân chủ yếu để ăn quả, nấu canh hoặc làm thức ăn cho lợn. Nhưng trong vài năm gần đây, ở các xã như Tân Lập, Song An, Dũng Nghĩa (huyện Vũ Thư), chuối đã được đưa ra đồng ruộng, trở thành cây trồng chính thay thế lúa trên đất bạc màu.

Hơn 20 ha đất lúa kém hiệu quả tại các địa phương này được chuyển đổi sang trồng chuối tiêu hồng, chuối tây Thái Lan theo mô hình hàng hóa. Với ưu điểm dễ trồng, ít sâu bệnh, thời gian thu hoạch ngắn và đầu ra ổn định, cây chuối đang tạo thu nhập từ 200–300 triệu đồng/ha/năm – cao gấp 4–5 lần trồng lúa.

Theo anh Nguyễn Văn Bình, một hộ dân ở xã Dũng Nghĩa cho biết, gia đình anh có 4 sào ruộng trước đây trồng 2 vụ lúa, 1 vụ màu mà cả năm chỉ thu về hơn 20 triệu đồng. Giờ chuyển sang chuối, có năm lãi hơn 60 triệu đồng mà lại nhàn hạ hơn rất nhiều.

Không chỉ vậy, một số hộ còn trồng xen canh chuối với đu đủ, nghệ đỏ, cây dược liệu hoặc nuôi gà dưới tán chuối giúp tăng hiệu quả sử dụng đất và thu nhập theo mô hình VAC mở rộng.

Không chỉ ở vùng đồng bằng, mô hình trồng chuối còn lan sang các khu vực đất cát pha ven biển như xã Thụy Trường, Thụy Duyên (huyện Thái Thụy) và vùng đất bãi ven sông Hồng tại Thái Bình.

Tại huyện Thái Thụy, hơn 10 ha đất ven biển được đưa vào trồng chuối nuôi cấy mô giống chuối có khả năng thích nghi tốt với đất cát, chịu hạn, cho năng suất ổn định. Đặc biệt, các hộ nghèo được chính quyền hỗ trợ giống sạch bệnh, hệ thống tưới nhỏ giọt và tập huấn kỹ thuật.

Một hướng đi mới, rất đáng chú ý là mô hình trồng chuối trên vùng đất bãi ven sông Hồng, nhất là ở các xã như Hồng Lý, Hồng Giang, Tân Hòa (huyện Vũ Thư). Đây là vùng đất phù sa màu mỡ nhưng dễ bị bồi lấp, nhiễm mặn hoặc khó canh tác do phụ thuộc thời tiết. Cây chuối, nhờ sức sống mạnh, ít cần chăm sóc và cho quả quanh năm, đã được chọn làm cây mũi nhọn để phủ xanh vùng bãi.

Tại xã Hồng Giang, mô hình chuối tiêu hồng xen nuôi ong lấy mật dưới tán cây đang được phát triển. Theo nông dân Nguyễn Văn Tùng chia sẻ, cứ 1ha chuối, ông lại nuôi thêm 10 đàn ong. Mỗi năm thu 2 lứa chuối, 2 đợt mật ong. Tổng thu nhập từ chuối và mật ong đạt hơn 300 triệu đồng, ổn định và bền vững hơn nhiều so với trồng màu trước kia.

Các tổ hợp tác trồng chuối ở đây còn được hỗ trợ bảo hiểm cây trồng, tiếp cận vốn từ Quỹ quốc gia về việc làm, giúp hộ nghèo yên tâm đầu tư dài hạn mà không lo rủi ro thiên tai.

Từ cây chuối mở ra chuỗi giá trị giảm nghèo bền vững

Hiệu quả từ cây chuối không chỉ dừng ở bán quả tươi. Nhiều hộ dân đang học cách chế biến sâu để tăng giá trị: chuối sấy dẻo, chuối ép phồng, bánh chuối, mứt chuối... Một số nơi còn thí điểm du lịch trải nghiệm: tham quan vườn chuối, hái quả, học cách chế biến tại chỗ, kết hợp quảng bá sản phẩm nông sản đặc trưng.

Hiện toàn tỉnh có khoảng 300ha chuối hàng hóa tập trung, chủ yếu tại Vũ Thư, Thái Thụy, Tiền Hải. Các doanh nghiệp như Tâm An, Trường Sơn, Hưng Thịnh Phát đang liên kết với nông dân qua hợp đồng bao tiêu ổn định, hướng đến thị trường xuất khẩu sang Trung Đông, Nhật Bản và Trung Quốc.

Tuy nhiên, để mô hình chuối thực sự trở thành cây giảm nghèo chiến lược, cần có sự vào cuộc đồng bộ từ chính quyền đến doanh nghiệp và nông dân. Theo một cán bộ khuyến nông nhận định, hiện mới chỉ có 10–15% sản lượng chuối đạt tiêu chuẩn xuất khẩu. Chúng ta cần đầu tư mạnh hơn vào giống, kỹ thuật, sơ chế, bảo quản sau thu hoạch và truyền thông sản phẩm.

Đồng thời, việc hình thành các hợp tác xã chuyên trồng chuối, các làng nghề sơ chế chuối sấy hoặc chuỗi sản phẩm OCOP từ chuối là hướng đi khả thi trong 5 năm tới. Nếu kết hợp được yếu tố bản địa như vùng sông Hồng trồng chuối hữu cơ, hay vùng ven biển gắn với nông sản đặc trưng cây chuối sẽ không chỉ giúp xóa nghèo, mà còn định hình một thương hiệu nông sản mới cho Thái Bình.

Từ vùng đất bãi bồi ven sông Hồng đến những vùng trũng khó canh tác hay đất cát ven biển, cây chuối đang hiện diện như một biểu tượng mới của sự đổi thay và hy vọng. Không cần quá nhiều vốn đầu tư, không cần kỹ thuật quá phức tạp, nhưng chỉ cần có liên kết, đầu ra ổn định và sự đồng hành chính sách, chuối đủ sức trở thành “cây giảm nghèo quốc dân” tại nông thôn Thái Bình.

Trong tương lai không xa, với sự kiên trì và định hướng đúng đắn, từ những buồng chuối trĩu quả hôm nay, người dân Thái Bình có thể bước ra khỏi cái nghèo, đi tới một cuộc sống ổn định, như cách cây chuối vươn lên từ đất phù sa để xanh tốt giữa nắng gió quê nhà.

×